Hướng dẫn Soạn Bài 5 sách giáo khoa Ngữ văn 7 tập một.
Đang xem: Soạn bài tìm hiểu chung về văn biểu cảm
Nội dung bài Soạn bài Tìm hiểu chung về văn biểu cảm sgk Ngữ văn 7 tập 1 bao gồm đầy đủ bài soạn, tóm tắt, miêu tả, tự sự, cảm thụ, phân tích, thuyết minh… đầy đủ các bài văn mẫu lớp 7 hay nhất, giúp các em học tốt môn Ngữ văn lớp 7.
I – Nhu cầu biểu cảm và văn biểu cảm
– Nhu cầu biểu cảm là tình cảm tốt đẹp, chất chứa, muốn biểu hiện cho người khác thì người ta có nhu cầu tìm các phương tiện để diễn đạt.
– Văn biểu cảm là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc; sự đánh giá của con người và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc.
– Văn biểu cảm còn được gọi là văn trữ tình. Bao gồm các thể loại văn học như: Thơ trữ tình, Ca dao trữ tình, tùy bút, …
Đặc điểm chung của văn biểu cảm:
– Tình cảm trong văn biểu cảm thường là những tình cảm đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân văn (như yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu Tổ quốc, ghét những thói tầm thường, độc ác…)
– Có hai cách biểu cảm
+ Biểu cảm gián tiếp.
+ Biểu cảm trực tiếp.
– Bài văn biểu cảm thường có bố cục ba phần như mọi bài văn khác là mở bài, thân bài, kết bài.
– Tình cảm trong bài phải rõ ràng, trong sáng, chân thực thì bài văn biểu cảm mới giá trị.
1. Trả lời câu hỏi 1 trang 71 sgk Ngữ văn 7 tập 1
Nhu cầu biểu cảm của con người
Đọc những câu ca dao sau và trả lời câu hỏi:
– Thương thay con cuốc giữa trời
Dầu kêu ra máu có người nào nghe.
– Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát
Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mông.
– Thân em như chẽn lúa đòng đòng
Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai.
Câu hỏi:
Mỗi câu ca dao trên thổ lộ tình cảm, cảm xúc gì? Người ta thổ lộ tình cảm làm gì? Theo em, khi nào thì con người cảm thấy cần phải làm văn biểu cảm? Trong thư gửi cho người thân, bạn bè có cần thổ lộ tình cảm không?
Trả lời:
– Tình cảm cảm xúc mà mỗi câu ca dao biểu lộ:
+ Câu ca dao thứ nhất biểu hiện nỗi khổ đau oan trái không tìm được lẽ công bằng của người lao động
+ Câu ca dao thứ hai biểu hiện cảm xúc hạnh phúc êm ái , bao la tự hào
– Người ta thổ lộ tình cảm để thể hiện cảm xúc, bày tỏ nỗi lòng mình.
– Con người cần làm văn biểu cảm khi có những cảm xúc trong lòng (vui, buồn, hờn, giận…).
– Thư từ gửi cho bạn bè là nơi bộc lộ tình cảm, cảm xúc nhiều nhất.
2. Trả lời câu hỏi 2 trang 72 sgk Ngữ văn 7 tập 1
Đặc điểm chung của văn biểu cảm
Đọc hai đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
(1) Thảo thương nhớ ơi! Mới ngày nào Thảo còn ngồi chung bàn với Hỏng, Minh, Ngọc, thế mà nay Thảo đã theo cha mẹ thành phố Hồ Chí Minh, để cho bọn mình xiết bao mong nhớ. Thảo có nhớ những lần chúng mình cùng dạo Hồ Tây, cung chơi Thủ Lệ, thăm quan Ao Vua? Thảo có nhớ một lần mình ốm dài, Thảo chép cho mình?
(Bài làm của học sinh)
(2) Trên đài, một người con gái nào đó vừa hát một bài dân ca của đất nước trong đêm khuya. Bây giờ tất cả im lặng rồi, giọt sao khung cửa đọng lại, đứng im, không nhảy nữa, đêm đã đi vào chiều sâu, mà vẫn còn nghe âm vang mỗi giọng hát của người con gái nãy. Một giọng hái dân ca, ngân nga bát ngát như cánh cò trên đồng lúa miền Nam chạy tới chân trời, có lúc rụt rè, e thẹn như khoe người yêu mới gặp, có lúc tinh nghịch, duyên dáng như những chán nhỏ thoăn thoắt gánh lúa chạy trên những con đường làng lẫn bóng tre và bóng nắng… Có lẽ không phải là một người con gái đã hát trên đài. Đó chính là quê hương ta đang lên tiếng hát. Tiếng nga lên từ lòng đất, ở trong đó một góc vườn có đôi cây sầu đông và giàn bầu dong đưa quả nặng, một ngày đã xa, mẹ ta đã chôn nhúm rau của ta thuở ta mới lọt lòng. Đó là tiếng ngân của mặt của dòng sông, của những xóm làng và những cánh đồng sau ngày lao động và chiến đấu.
(Nguyên Ngọc)
Câu hỏi:
a) Hai đoạn văn trên biểu đạt nội dung gì? Nội dung ấy có đặc điểm gì khác so với nội dung của văn bản tự sự và miêu tả?
b) Có ý kiến cho rằng tình cảm, cảm xúc trong văn biểu cảm phải là tình cảm, cảm xúc thấm nhuần tư tưởng nhân văn. Qua hai đoạn văn trên, em có tán thành với ý kiến đó không?
c) Em có nhận xét gì về phương thức biểu đạt tình cảm, cảm xúc ở hai đoạn văn trên?
Trả lời:
a) Hai đoạn văn trên biểu đạt những nội dung:
– Đoạn 1: biểu đạt nội dung nhớ bạn, nỗi nhớ gắn liền với những kỉ niệm.
– Đoạn 2: biểu hiện tình cảm gắn bó với quê hương đất nước.
Nội dung ấy có đặc điểm khác so với nội dung của văn bản tự sự và miêu tả: nội dung ở đây chủ yếu là bộc lộ cảm xúc, bên cạnh đó vẫn có yếu tố kể và tả.
b) Qua hai đoạn văn trên, em rất tán thành ý kiến cho rằng tình cảm xúc trong văn biểu cảm thường là những tình cảm đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân văn (như yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu quốc, ghét những thói tầm thường, độc ác…).
c) Phương thức biểu đạt tình cảm, cảm xúc ở hai đoạn văn trên:
– Đoạn 1: Phương thức biểu đạt tình cảm, cảm xúc trực tiếp.
– Đoạn 2: Phương thức biểu đạt tình cảm, cảm xúc gián tiếp.
Xem thêm: Đóng Vai Bé Thu Kể Lại Câu Chuyện Chiếc Lược Ngà “, Đóng Vai Bé Thu Kể Lại Chuyện Chiếc Lược Ngà
II – Luyện tập
1. Trả lời câu hỏi 1 trang 72 sgk Ngữ văn 7 tập 1
So sánh hai đoạn văn sau và cho biết đoạn nào là biểu cảm. Vì sao? Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm của đoạn văn ấy.
a) Hải đường: Loài cây nhỡ, họ chè, lá dài, dày, mặt trên bóng, mép có răng cưa. Hoa mọc từ 1 tới 3 đóa ở gần ngọn cây, ngọn cành, có cuống dài, tràng hoa màu đỏ tía, nhị đực rất nhiều. Hoa nở ở Việt Nam vào dịp Tết âm lịch, đẹp, không thơm. Thường trồng làm cảnh.
(Theo Từ điển Bách khoa Nông nghiệp)
b) Từ cổng vào, lần nào tôi cũng phải dừng lại ngắm những cây hải đường trong mùa hoa của nó, hai cây đứng đối nhau trước tấm bình phong cổ, rộ lên hàng trăm đóa ở đầu cành phơi phới như một lời chào hạnh phúc. Nhìn gần, hải đường có một màu đỏ thắm rất quý, hân hoan, say đắm. Tôi vốn không thích cái lối văn hoa của các nhà nho cứ muốn tôn xứng hoa hải đường bằng hình ảnh của những người đẹp vương giả. Sự thực ở nước ta, hải đường đâu phải chỉ mọc nơi sân nhà quyền quý, nó sống khắp các vườn dân, cả đình, chùa, nhà thờ họ. Dáng cây cũng vậy, lá to thật khỏe, sống lâu nên cội cành thường sần lên những lớp rêu da rắn màu rỉ đồng, trông dân dã như cây chè đất đỏ. Hoa hải đường rạng rỡ, nồng nàn, nhưng không có vẻ gì là yểu điệu thục nữ, cánh hoa khum khum như muốn phong lại cái nụ cười má lúm đồng tiền. Bỗng nhớ năm xưa, lần đầu từ miền Nam ra Bắc lên thăm Đền Hùng, tôi đã ngẩn ngơ đứng ngắm hoa hải đường nở đỏ núi Nghĩa Linh.
(Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường)
Trả lời:
– Đoạn 1: miêu tả hoa hải đường dưới góc độ sinh học.
– Đoạn 2 là đoạn văn biểu cảm vì:
+ Nhà văn bộc lộ sự yêu thích của mình với hoa hải đường “ Từ cổng vào, lần nào tôi cũng phải dừng lại ngắm”.
+ Nhà văn sử dụng rất nhiều những liên tưởng, so sánh để thấy được hết vẻ đẹp của hoa hải đường.
+ Tác giả sử dụng biểu cảm trực tiếp và gián tiếp để bày tỏ cảm xúc, sự yêu thích đối với hoa hải đường.
2. Trả lời câu hỏi 2 trang 73 sgk Ngữ văn 7 tập 1
Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm ở hai bài Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh.
Trả lời:
Nội dung biểu cảm của cả hai bài thơ Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh đều thể hiện bản lĩnh, khí phách dân tộc. Một thể hiện lòng tự hào về một nền độc lập dân tộc; một thể hiện khí thế chiến thắng hào hùng và khát vọng hòa bình lâu dài của dân tộc.
– Bài “Sông núi nước Nam”:
+ Khẳng định chủ quyền của nước Nam.
+ Khẳng định quyết tâm bảo vệ chủ quyền phương Nam.
– Bài “Phò giá về kinh”:
+ Chiến thắng hào hùng của dân tộc trong cuộc chống quân Mông Nguyên xâm lược ở thời Trần.
+ Lời động viên xây dựng, phát triển đất nước, niểm tin sắt đá vào sự bền vững muôn đời của đất nước.
3. Trả lời câu hỏi 3* trang 73 sgk Ngữ văn 7 tập 1
Kể tên một số văn bản biểu cảm hay mà em biết.
Trả lời:
Những văn bản biểu cảm hay mà các em đã được học:
– Cuộc chia tay của những con búp bê (Khánh Hoài)
– Một thứ quà của núi non: Cốm (Thạch Lam)
– Lao xao (Duy Khán)
– Cây tre Việt Nam (Thép Mới)
– Cô Tô (Nguyễn Tuân)
– Bức thư của thủ lĩnh da đỏ (Xi-át-tơn)
– Lòng yêu nước (I-li-a Ê-ren-bua)
– Mẹ tôi (A-mi-xi)
– Những câu hát về tình cảm gia đình
– Những câu hát về tình yêu quê hương, đất nước, con người…
4. Trả lời câu hỏi 4 trang 73 sgk Ngữ văn 7 tập 1
Sưu tầm và chép ra giấy một đoạn văn xuôi biểu cảm.
Trả lời:
CÂY TRE
Cành lá tre này cũng như cành lá tre khác, không có gì đặc biệt, tôi không bao giờ nhìn ngắm một cành tre mà không thấy nổi lên lòng những ý nghĩ và những-cảm giác lúc nào cũng giông nhau.
Khi thấy các lá tre gió thổi vút một chiều, tôi cảm thấy một vang âm thầm và kín đáo trong tâm hồn. Hình như một cảm giác gì thanh và lạnh lẽo, một cái gì vừa cứng cỏi lại vừa chua xót, vừa tha thiết lại thanh đạm, như tâm hồn một nhà ẩn dật thời xưa, chán những điều thế đem giấu cái tài nâng không được ai biết trong rừng núi… Vài lá tre nhọn vắt qua trăng sáng trông thật giống một bức tranh phóng bút của Tàu.
(Thạch Lam)
HOA SEN
Hoa sen có hai thứ: một thứ trắng, một thứ đỏ. Nhưng hoa trắng có phần thanh tân, khả ái hơn nhiều. Hoa nở về mùa hạ, sắc hoa không sặc sỡ, chỉ một màu thanh bạch mà đủ làm tôn cái vẻ đẹp của hoa lên khác thường.
Lúc hoa còn búp thì hình tròn mà nhọn, trông như ngòi bút lông, viết đại tự của nhà nho ta; kịp đến lúc nở thì hoa mới thật đẹp biết bao! Cánh hoa trắng trắng nằm trên tấm lá xanh xanh, trên một cọng mong manh trong làn nước trong biêng biếc, ánh phản chiếu tận đáy hồ, he hé nở vừa thấy một cái nhị vàng lấm tấm.
Thật là: Trong đầm gì đẹp bằng sen…
Hoa sở dĩ quý là bởi tính chất đạm bạc, màu không sặc sỡ, chỉ lạt mà giữ bền, mùi không nồng nàn, chỉ thoang thoảng mà thơm lâu, và bởi cái phẩm cách thanh cao, thân sinh nơi ô trọc nhưng:
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn
(Tạp chí Giáo khoa)
GIÃ TỪ TUỔI NHỎ
Trái sáp đậu thì hoa phải tàn, nếu hạt thóc không chết đi thì cây cũng không sống, em cũng biết rằng ta muốn ôm em lại mãi, nhưng có như thế được đâu. Thế là em đi, còn ta thui thủi về một mình, con đường mộng đã thành con đường đời, ta bước từng bước đau thương, vì lòng ta và cả em. Ta không muốn quay đầu lại nhìn; em đi rồi ta phải thành một người lớn, phải siêng nâng chứ, nào là công việc, nào là cuộc đời, nào là cái đời,…
Còn em, tuổi nhỏ ơi! Ta không cầm thì em cũng không ở; em đi chầm chậm, lưng quay lại cho ta. Em mang theo mặt đẹp của em, hai má trai tơ, đậm, như mặt trời sắp , trán em tinh khiết, chưa hề oán hận, lòng thơ ngây, chỉ thích đùa cười. Từ bấy đến nay, em vào trong thời gian, đường mờ mịt không em?
Thôi, đường của em chỉ là khói sương thôi, chẳng bao lâu em sẽ lẫn với chân trời, anh chỉ nhìn đằng xa, tưởng em là mộng. Anh không dám giơ tay đón bắt sao được, mà dám bắt em sao? Em sẽ không đến với một khuôn mặt tạc trong thịt đời, khắc khổ, gập ghềnh, chín khô như một trái mùa hạ.
(Xuân Diệu – Ngày nay)
NGÔI TRƯỜNG CŨ
Tôi rảo bước đến trước trường và tần ngần đưa mắt nhìn vào. Tuy đã bao năm trời xa cách, ngôi trường vẫn không khác mấy khi xưa: vẫn mái rong rêu, vẫn bốn bức tường chớn chở, mấy chậu ti-gôn đã bắt đầu khoe mấy khóm cỗi cũng đang độ khai hoa. Cây điệp trước sân đã báo mùa thi với nghìn cánh hoa hồng tả tơi trên vệ cỏ. Một niềm cảm xúc xâm chiếm tâm hồn tôi. Mỗi cảnh vật đều khêu gợi ở tôi những bóng xưa, tăm tiếng cũ. Tôi thấy như sống lại trong khoảnh khắc quãng đời ấy, mà ngôi trường yêu mến kia đã phong kín của tôi bao nhiêu kỉ niệm buồn, vui. Tôi nhớ lại tất cả. Cái gì tôi cũng nhớ và cái gì cũng gieo vào 1 tôi một niềm lưu luyến cách vời.
(Thẩm Thệ Hà)
Bài trước:
Bài tiếp theo:
Trên đây là bài Hướng dẫn Soạn bài Tìm hiểu chung về văn biểu cảm sgk Ngữ văn 7 tập 1 đầy đủ và ngắn gọn nhất. Chúc các bạn làm bài Ngữ văn tốt!